O astro, cuxo fragmento foi atopado en Baralla (Lugo), provocou unha enorme bóla de lume visible na madrugada do 18 de xaneiro de 2021
LUGO, 24 Oct. (EUROPA PRESS) -
Varios equipos de investigadores da Universidade de Santiago de Compostela (USC) e do Centro Superior de Investigacións Científicas (CSIC) lograron calcular a traxectoria, o tamaño e a masa dun asteroide a partir dun meteorito de pouco máis de medio quilo, o primeiro rexistrado en Galicia.
Así, as pescudas lograron concluír que aquela enorme bóla de lume que na madrugada do 18 de xaneiro de 2021 cruzou durante case cinco segundos e iluminou o ceo do noroeste da península ibérica tratábase dun asteroide de 1,15 metros de tamaño e 2,62 toneladas de masa, que chocou contra a atmosfera a 75 quilómetros de altura e cunha velocidade de 15 quilómetros por segundo.
Todo parte da investigación realizada pola área de Astronomía e Astrofísica do Departamento de Matemática Aplicada da Escola Politécnica de Enxeñaría do Campus de Lugo, da USC, a un meteorito de 527 gramos que foi atopado a pouco menos de 20 kiómetros da cidade.
O proceso e as conclusións foron condensados no artigo 'O meteorito de Traspena: órbita heliocéntrica, traxectoria atmosférica, campo de dispersión, e petrografía dunha nova condrita ordinaria L5', que será publicado en 'Monthly Notices of the Royal Astronomical Society', unha das revistas de astronomía máis prestixiosas do mundo, tal e como destacan a USC e o CSIC.
En concreto, esta publicacion recolle os cálculos realizados polo astrónomo Manuel Andrade Baliño, que por primeira vez neste campo empregou novos métodos e modelos matemáticos para determinar tanto a órbita heliocéntrica do asteroide previa ao impacto e as posibles asociacións dinámicas con outros obxectos próximos á Terra, como a traxectoria atmosférica deste astro e a súa caída como meteorito.
CÁMARAS DA USC E DE PARTICULARES
Para facelo, empregáronse medidas obtidas coas cámaras de detección de bólidos e meteoros que a USC ten no Observatorio Astronómico Ramón María Aller (Oarma), en Santiago de Compostela, e na Escola Politécnica Superior de Enxeñaría de Lugo.
Con todo, tamén foron cruciais as gravacións casuais de particulares en diferentes lugares de Galicia e Castela e León, cuxa calibración, incluídas medicións in situ realizadas con teodolito, correu a cargo dos membros do Oarma, o profesor José Á. Docobo e o investigador Pedro P. Campo.
Os cálculos realizados pola Escola de Enxeñaría o mesmo día do avistamento xa indicaban que era "moi probable" que algún fragmento do asteroide sobrevivise á intensa ablación e impactado contra o chan preto do lugar de Lebruxo, no municipio lucense de Baralla.
Seguidamente, organizouse un equipo de procura de posibles meteoritos formado polo profesorado do Departamento de Matemática Aplicada do Campus de Lugo, ao que algúns días se sumaban membros do Oarma e outras persoas.
ACHADO DO METEORITO
Finalmente, foi un veciño de Lebruxo quen, dous meses despois, atopaba en Traspena --parroquia de Covas, en Baralla-- o meteorito de 527 gramos. Con todo, a investigación cre que "poderían caer máis fragmentos" en zonas próximas ao río Neira.
Tras o achado, varios laboratorios españois, con toda unha amálgama de técnicas, encargáronse de estudar o meteorito. Esta fase da investigación estivo dirixida polos profesores Jordi Llorca, da Universitat Politcnica de Catalunya, e Javier García Guinea, do Museo Nacional de Ciencias Naturais do CSIC.
Estes lograron determinar que o meteorito de Traspena pertence á familia das condritas ordinarias, subgrupo L5. Trátase, segundo explica a USC, dun tipo común de meteoritos, procedentes do cinto de asteroides situado entre Marte e Júpiter, que conteñen tanto partículas de silicatos como partículas metálicas, e cuxo estudo permite obter información moi valiosa sobre a orixe e evolución do sistema solar.
Máis en detalle, tal e como relata o profesor Andrade Baliño --primeiro asinante do artigo--, o corpo do que procede o meteorito de Traspena era un asteroide do grupo dos 'Apolo', que forma parte dos chamados asteroides próximos á terra (NEA, polas súas siglas en inglés), e que se movía ao redor do Sol completando unha volta cada 1,19 anos e cruzando as órbitas de Venus e Marte.
BRILLO COMO 50 VECES A LÚA CHEA
Os cálculos realizados lograron determinar que o asteroide entrou na atmosfera de forma "moi próxima á vertical" e que chegou xa fragmentado até os 15,7 quilómetros de altura, punto no que cesou a coñecida como 'ablación' e os diversos fragmentos deixaron de ser visibles.
O brillo deste fenómeno chegou a ser, como mínimo, unhas 50 veces superior ao da lúa chea. Ademais, o estampido sónico orixinado pola onda de choque que se formou debido á entrada do asteroide na atmosfera a velocidades hipersónicas alertou a veciños das comarcas de Sarria, Os Ancares, Terra de Lemos, Quiroga e O Bierzo.
O artigo tamén inclúe un estudo da sismóloga Mar Tapia, do Laboratori d'Estudis Geofísics Eduard Fontser, do Instituto de Estudos Cataláns, dos sinais sísmicas provocadas pola onda de choque, que foron detectadas nas estacións do Instituto Xeográfico Nacional na Pontenova (Lugo), Agolada (Pontevedra) e Calabor (Zamora).
A singularidade do meteorito de Traspena reside, destaca a USC, en que é "un dos poucos casos no mundo para o cal foi posible determinar con precisión a órbita heliocéntrica, previa á colisión coa Terra, do seu corpo proxenitor", o que aumenta "o seu interese científico".
Así mesmo, constitúe un fito, tanto na astronomía galega, xa que é a primeira caída ben documentada dun meteorito en Galicia, como na española, pois é a primeira vez que o cálculo da traxectoria atmosférica e o da órbita heliocéntrica realízanse integramente por investigadores españois.
As análises requiriron dividir o meteorito en dous fragmentos e varias láminas. O de maior tamaño, en breve será presentado ao público no Museo de Historia Natural da USC, que acaba de lograr o status de repositorio oficial de The Meteoritical Society, mentres que o segundo fragmento será exhibido publicamente no Concello de Baralla.
Andalucía
